Dunav, druga po veličini reka Evrope, oduvek je opčinjavala ljude. Ne treba se čuditi da su mnoge od najranjih evropskih kultura, poput vinčanske ili starčevačke, ponikle na obalama ove reke.
Tok Dunava koji od Crnog mora zadire pravo u srce kontinenta bio je i najvažnija veza između mnogih civilizacija. U V stoleću pre nove ere, grčki istoričar Herodot, opisujući njemu poznat svet, zaključio je da je Istar najveća svetska reka i da je podjednako bogat vodom i leti i zimi.
Početkom naše ere, Rimljani su zaposeli desnu obalu reke i odlučili da sa druge strane moćnog vodotoka ostave varvarski svet. Vek kasnije car Trajan je osvojio Dakiju i preko Dunava sagradio prvi stalni most, remek-delo rimske arhitekture koje je zamislio i izveo genijalni Apolodor iz Damaska. Plinije Mlađi ostavio je verovatno najupečatljiviji utisak uskliknuvši samo: Magnum est stare in Danubii ripa, “Veličanstveno je stajati na obali Dunava“, iskustvo koje i mnogi i danas dele. Danas znamo da Dunav nije najveća reka na svetu ali je svakako najvažnija u Evropi jer povezuje njen jugoistok i centar, a nakon otvaranja kanala za Majnu i Rajnu, postao je saobraćajnica koja vodi i u severnu Evropu.
Za svakog ljubitelja rečnog krstarenja Dunav predstavlja izuzetno zadovoljstvo jer omogućava kretanje kroz različite države i krajolike koji očaravaju svojim kontrastima. Dužina toka ove reke kroz Srbiju je 588 kilometara i upravo ovde Dunav postaje neobuzdano jaka reka koja nezaustavljivo prelazi iz mirnog toka kroz Panoniju u brzake Đerdapske klisure.
Kroz ravnicu Vojvodine
Dunav ulazi u Srbiju na 1488. kilometru od svog ušća, na mestu gde se susreću granice Mađarske, Srbije i Hrvatske. Tu on ima sve odlike ravničarske reke. Na mnogim mestima, pri visokom vodostaju reka se još uvek preliva preko obala i meandrira stvarajući brojne sprudove i rukavce. Na delovima na kojima se voda zadržava duže ili gde je nekad proticao glavni tok nastaju jedinstvene oaze izuzetno raznolikog biljnog i životinjskog sveta.
Uz Dunav se u Vojvodini nalaze i brojna lovišta koja nude mogućnosti da se zaviri u svet potpuno drugačiji od uređene i plodne ravnice koja ga okružuje. Dolazi se pre svega da se posmatraju retke vrste ptica i da se love izuzetni primerci jelena i veprova. Najznačajniji prirodni rezervati jesu: Nacionalni park Fruška gora, Apatinski rit, lovište “Karađorđevo“, Petrovaradinsko-koviljski rit i Deliblatska peščara. Do većine njih može se doći i brodom, ili čamcem, ponekad i uz dosta provlačenja kroz male rukavce. Vojvođanski gradovi su mešavina kultura i vera, što se najbolje može videti po crkvama različitih veroispovesti koje se nalaze u svakom od njih.
Od Beograda do Đerdapa
Beograd, prestonica Srbije, nalazi se na 1170. kilometru toka Dunava. To je jedan od najstarijih evropskih gradova i svakako jedan od onih sa najburnijom prošlošću. Njegova glavna znamenitost jeste izuzetan položaj koji zauzima na ušću Save u Dunav, na raskrsnici puteva koji vode od Azije za srce Evrope. Na beogradskim obalama nalazi se nekoliko plaža i izletišta, a one u samom gradu krase bezbrojni splavovi. Na samom ušću dveju reka uzdiže se beogradska tvrđava, na mestu gde su još Kelti podigli svoj Singidun i na kojem su se lomila koplja mnogih vojski i naroda.
Nedaleko od Beograda, zaklonjeno vrbacima oko ušća Tamiša u Dunav, leži Pančevo. Nakon šarenolikih brda oko Grocke dospevamo do Smedereva i njegove čvste tvrđave, poslednjeg uporišta srpske srednjovekovne države.
Kroz Đerdapsku klisuru
Đerdap je najveća rečna klisura Evrope: prostire se od sela Vinci pred Golupcom (1048. km) do sela Kostol preko puta Turnu-Severina (931. kilometar). Ova velika klisura složena je od nekoliko manjih, od kojih je prva Golubačka, pa za njom slede Gospođin vir i Kazani, dok na kraju stoji Sipska klisura.
Đerdap je proglašen za nacionalni park zbog svojih osobitih geoloških, hidroloških i arheoloških karakteristika, kao i zbog bogatsktva flore i faune. Nekada besni tok Dunava, koji se valjao preko stena koje su izvirivale iz vode i punile jezom sve osim najiskusnijih brodara, danas je prilično krotka reka. Smirila ju je pre 35 godina hidroelektrana koja je znatno podigla nivo reke, posebno na najužim i nekada najopasnijim deonicama.
Ipak, svoj prvo kroćenje Đerdap je doživeo pre dve hiljade godina, kada je kroz dotle neprohodnu klisuru rimski car Trajan probio put. U uspomenu na završetak ovih kolosalnih radova postavio je, na 964. kilometru od ušća Dunava, veliku kamenu ploču – Trajanovu tablu. Nakon gradnje brane ploča je izdignuta na nešto više zemljište, te se i danas može videti u steni na samoj obali. Od plavljenja spaseno je i neolitsko naselje Lepenski vir, gde su prvi Evropljani još pre 5000 godina načinili svoje prve velike skulpture.
Vladimir Dulović (Izvor: Srbija na dlanu, KOMSHE) Sajt B92
